Św. Jakub Apostoł Starszy

św. Jakub ścięty mieczem

Święty Jakub Starszy (Większy) był jednym z grona Dwunastu Apostołów, synem Zebedeusza i Salomei, bratem św. Jana Ewangelisty. Tuż po św. Piotrze i Andrzeju został najwcześniej powołany do służby apostolskiej podczas naprawiania sieci rybackiej wraz ze swoim bratem. Z powodu swojego porywczego charakteru obaj synowie Zebedeusza zostali przez Jezusa nazwani Boanerges - Synami Gromu. Wraz ze Piotrem i Janem, Jakub Starszy należał do grupy uczniów w sposób szczególny uprzywilejowanych, będących świadkami: wskrzeszenia córki Jaira, przemienienia na Górze Tabor, modlitwy w Ogrójcu. Po Zesłaniu Ducha Świętego, Jakub został pierwszym biskupem Jerozolimy. W Dziejach Apostolskich opisane są okoliczności Jego śmierci. W 44 r. n.e. z rozkazu Heroda Agrypy został ścięty mieczem za swoje nauczanie i nawrócenie wielu jerozolimskich Żydów. Stał się zatem pierwszym spośród Apostołów i drugim po św. Szczepanie męczennikiem Kościoła.

Według Legendy Maior św. Jakub w drodze na miejsce stracenia w imię Jezusa uzdrowił paralityka, widząc to Jozjasz,  faryzejski pisarz, który go pojmał, uwierzył i przyjął chrzest, za co razem ze św. Jakubem poniósł śmierć męczeńską.

Po męczeńskiej śmierci w Jerozolimie, jego uczniowie w obawie przed Żydami, przewieźli ciało Jakuba drogą morską do hiszpańskiej Galicji, na obszar gdzie wcześniej głosił Ewangelię. Łódź z ciałem Apostoła przybiła do brzegu Atlantyku w pobliżu przylądka Finisterra, które już od czasów rzymskich nazywano „końcem ziemi”
(z łac. Finis Terrae). To skaliste wybrzeże Galicji z którego tylko nieprzenikniony ocean stanowiło swoisty „kres świata”.Wg listu papieża Leona uczniowie Jakuba przenieśli jego ciało kilkadziesiąt kilometrów
w głąb lądu i pochowali w domu bogatej poganki Luporii, która pod wpływem cudów dokonanych z udziałem relikwii Świętego, z całym dworem przyjęła chrzest. Miało to mieć miejsce w ósmym dniu przed kalendami sierpniowymi (25 lipca kiedy obchodzone jest liturgiczne wspomnienie św. Jakuba). Miejsce złożenia ciała miało jednak zostać zapomniane na blisko osiem wieków…

Przyjmuje się, iż w 2013 r. mija 1200 lat od odnalezienia przez pustelnika Pelayo (Pelagiusza), relikwii św. Jakuba Starszego Apostoła. Do miejsca w którym znajdował się sarkofag z relikwiami Apostoła - na wzgórzu o nazwie Liberum Donum, w okolicy miejscowości Iria Flavia (dzisiaj El Padron) - poprowadził pustelnika deszcz gwiazd spadających na pole. Wokół tego miejsca powstała osada o nazwie Como postolo - Jakub Apostoł, lub Campus Stellae - Pole Gwiazdy, następnie przekształcona na Compostela. Miasto, które powstało w tym miejscu zostało nazwane Santiago (Sant Iago), co po hiszpańsku znaczy św. Jakub. Odkrycie relikwii św. Jakuba Starszego Apostoła w 813 r. bezpośrednio wpłynęło na zapoczątkowanie ruchu pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba. Szczególny rozwój kultu św. Jakuba i pielgrzymowania do Jego grobu przypada na średniowiecze.

 

św. Jakub z podniesioną nogą.

Święty Jakub Starszy Apostoł jest patronem Hiszpanii i Portugalii, głównym patronem pielgrzymów, zakonów rycerskich, aptekarzy, drogistów, robotników i żebraków.
W średniowieczu był także patronem hospicjów, szpitali, woskowników, wojowników, czapników i kapeluszników.

W Polsce patronuje 147 parafiom rzymskokatolickim z czego ponad 70% z nich powstało
w okresie średniowiecza, kiedy to nastąpił wzmożony rozwój kultu św. Jakuba w całej Europie.

 

Sanktuaria

W Polsce funkcjonują 4 sanktuaria pw. św. Jakuba w: Jakubowie, Lęborku, Szczyrku i Więcławicach Starych. Wszystkie zostały ustanowione dekretem miejscowych biskupów ordynariuszy po 2005 r. – czyli po utworzeniu pierwszych odcinków Drogi św. Jakuba w Polsce.

Relikwie św. Jakuba znajdują się w Brzesku, Jakubowie, Leśnej, Lęborku, Łebie, Podegrodziu, Szczyrku, Tuchowie i Więcławicach Starych.

Św. Jakub jest patronem m.in. Lęborka, Olsztyna, Brzeska, widnieje w herbach miast: Morąga, Olsztyna, Opatowca, Sobótki, Pałecznicy, Jakubowa i Pakości.

 

W ikonografii św. Jakub przedstawiany jest jako mężczyzna w średnim wieku, w stroju pielgrzymim: z peleryną, kapeluszem z szerokim rondem, podróżną sakwą, kosturem, bukłakiem bądź tykwą na wodę. Nieodłącznym atrybutem jest: muszla, którą udekorowany jest płaszcz lub kapelusz; księga lub zwój, a także miecz od którego poniósł śmierć męczeńską. W nielicznych przypadkach przedstawiany z toporem. Odziany w apostolskie szaty, boso, lub jako pielgrzym ubrany w sandały; z wysuniętą lub podniesioną jedną nogą co ma świadczyć o tym, iż jako patron Pielgrzymów jest ciągle razem z nimi w Drodze. Obecny jest na scenach Przemienienia Pańskiego, Ostatniej wieczerzy, czy Wskrzeszeniu córki Jaira.

Święty przedstawiany jest jako rycerz na koniu - jako obrońca wiary. Wiąże się to
z wydarzeniami podczas rekonkwisty, zwłaszcza bitwy pod Clavijo (844 r.), kiedy to św. Jakub miał osobiście walczyć z oddziałami muzułmanów - otrzymując przydomek Matamoros - Pogromca Maurów. Walczący chrześcijanie podtrzymywali ducha walki wznosząc okrzyki San Jago lub San Tiago - czyli św. Jakub.

 

Peregrini

O roli pielgrzymek do grobu św. Jakuba Starszego Apostoła w Santiago de Compostela świadczy również samo słowo pielgrzym  na którego wg Dante Aligheri miano zasługiwał tylko pątnik, który podróżuje ku klasztorowi Świętego Jakuba i stamtąd powraca”.